Ο Mario Lubetkin είναι Βοηθός Γενικός Διευθυντής στον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO)
Διαφορετικές πρωτοβουλίες προσπάθησαν να μετριάσουν τις επιπτώσεις του COVID-19 στα συστήματα αγροδιατροφής που επηρεάζουν τους πιο ευάλωτους ανθρώπους στον κόσμο. Πίστωση: FAO
– Το τέλος αυτού του έτους αποκάλυψε την ευθραυστότητα των συστημάτων τροφίμων όταν αντιμετωπίζουν ξαφνικές διακοπές, όπως αυτές που παρατηρήθηκαν κατά την πανδημία του COVID-19. Αυτές οι διαταραχές έχουν αυξήσει τον αριθμό των ανθρώπων με περιορισμένη ή καθόλου πρόσβαση σε τρόφιμα στον κόσμο. Σήμερα, περισσότεροι από 811 εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από πείνα, σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες.
Η έκθεση για την κατάσταση των τροφίμων και της γεωργίας (SOFA) 2021, που δημοσιεύθηκε τον Νοέμβριο από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO) αναφέρει ότι τρία δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά την υγιεινή διατροφή και ένα άλλο δισεκατομμύριο θα μπορούσαν σύντομα να ενταχθούν σε αυτές τις τάξεις εάν η κρίση η πανδημία μειώνει το εισόδημά τους κατά ένα τρίτο.
Σύμφωνα με τις τρέχουσες προβλέψεις, εάν συνεχιστεί η αλλαγή στις οδούς μεταφοράς των προϊόντων διατροφής όπως συμβαίνει από την έναρξη της πανδημίας, το κόστος των τροφίμων θα μπορούσε να αυξηθεί. Αυτή η αύξηση θα επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό 845 εκατομμύρια ανθρώπους.
Αυτές οι διαταραχές θα επηρεάσουν τις μακροπρόθεσμες τάσεις στο σύστημα τροφίμων, την ευημερία των ανθρώπων, τα περιουσιακά τους στοιχεία, τα μέσα διαβίωσης και την ασφάλειά τους, την ικανότητα να αντέχουν μελλοντικές αναταραχές που προκαλούνται από ακραία καιρικά φαινόμενα και την έξαρση ασθενειών και παρασίτων σε φυτά και ζώα.
Πριν από την πανδημία, υπήρχαν ήδη δυσκολίες για την εκπλήρωση των δεσμεύσεων της διεθνούς κοινότητας και την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) έως το 2030, ιδίως για την εξάλειψη της πείνας και της φτώχειας. Οι επιπτώσεις του COVID-19, σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή, τις ένοπλες συγκρούσεις και την αύξηση των τιμών των τροφίμων, θα μπορούσαν να συνεχίσουν να επιδεινώνουν αυτές τις δυσκολίες.
Τα παγκόσμια αγροδιατροφικά συστήματα, που σχετίζονται με τη σύνθετη παραγωγή γεωργικών τροφίμων και μη προϊόντων, καθώς και την αποθήκευση, επεξεργασία, μεταφορά, διανομή και κατανάλωση τους, παράγουν 11 δισεκατομμύρια τόνους τροφίμων ετησίως και απασχολούν δισεκατομμύρια ανθρώπους, άμεσα ή έμμεσα.
Η πρόσφατη έκθεση του FAO αναλύει εάν οι χώρες χαμηλού εισοδήματος αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες δυσκολίες ως αποτέλεσμα των επιπτώσεων της πανδημίας από τις χώρες μεσαίου έως υψηλού εισοδήματος. Μετά την ανάλυση αυτής της συγκεκριμένης κατάστασης σε περισσότερες από 100 χώρες, η έκθεση επιβεβαιώνει την τάση ότι οι χώρες χαμηλού εισοδήματος αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες δυσκολίες. Ωστόσο, οι χώρες μεσαίου και υψηλού εισοδήματος δεν εξαιρούνται από αυτές τις επιπτώσεις.
Αυτή είναι η περίπτωση χωρών μεσαίου εισοδήματος όπως η Βραζιλία, όπου το 60% της αξίας των εξαγωγών τους προέρχεται από έναν μόνο εμπορικό εταίρο, γεγονός που μειώνει τις επιλογές τους εάν ο κύριος ομόλογός τους επηρεαστεί από τις διαταραχές που προκαλούνται από τον COVID-19.
Το ίδιο μπορεί να συμβεί σε χώρες υψηλού εισοδήματος, όπως ο Καναδάς ή η Αυστραλία, εάν εκτεθούν σε παραλλαγές μεταφοράς λόγω των μεγάλων αποστάσεων που απαιτούνται για την κάλυψη της διανομής τροφίμων.
Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες εμπειρογνωμόνων, η μείωση των βασικών συνδέσεων στο δίκτυο διανομής θα μπορούσε να προκαλέσει αύξηση του χρόνου τοπικής μεταφοράς κατά 20% ή περισσότερο, αυξάνοντας έτσι το κόστος και τις τιμές των τροφίμων για τους καταναλωτές.
Η ανθεκτικότητα στα συστήματα αγροδιατροφής από τις κυβερνήσεις θα πρέπει να είναι μία από τις κύριες στρατηγικές για την ανταπόκριση στις τρέχουσες και μελλοντικές προκλήσεις, επιδιώκοντας τη διαφοροποίηση των πηγών εισροών, της παραγωγής, των αγορών, της αλυσίδας εφοδιασμού και των παραγόντων, υποστηρίζοντας τη δημιουργία μικρομεσαίων επιχειρήσεων, συνεταιρισμών, κοινοπραξίες και άλλες ομάδες για τη διατήρηση της ποικιλομορφίας στις αλυσίδες αξίας των γεωργικών προϊόντων διατροφής.
Επιπλέον, η ανθεκτικότητα των ευάλωτων νοικοκυριών θα πρέπει να βελτιωθεί για να διασφαλιστεί ένας κόσμος χωρίς πείνα, μέσω μεγαλύτερης πρόσβασης σε περιουσιακά στοιχεία, διαφοροποιημένων πηγών εισοδήματος και προγραμμάτων κοινωνικής προστασίας σε περίπτωση κρίσης.
Σήμερα, οι οικογενειακές εκμεταλλεύσεις αντιπροσωπεύουν το 90% όλων των εκμεταλλεύσεων στον κόσμο. Ο FAO δημιούργησε μια τεχνική πλατφόρμα για την οικογενειακή γεωργία με στόχο την προώθηση της καινοτομίας και της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των περιφερειών.
Σύμφωνα με τον Γενικό Διευθυντή του FAO, QU Dongyu, όταν οι πόροι και οι γνώσεις μοιράζονται «η καινοτομία επιταχύνεται» και ενώ «αυτή η πλατφόρμα θα μας επιτρέψει να σκεφτούμε μεγάλα, θα διευκολύνει επίσης την υιοθέτηση συγκεκριμένων μέτρων» τα οποία με τη σειρά τους θα επιτρέπουν τη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Αυτό αντιπροσωπεύει το πρώτο βήμα προς τον αγροτικό μετασχηματισμό.
Η σχέση μεταξύ της γεωργικής διατροφής και της κλιματικής αλλαγής είναι μια άλλη εξαιρετική συνιστώσα των κραδασμών που συνέχισαν να συμβαίνουν το 2021.
Η αύξηση των θερμοκρασιών και η αυξανόμενη επίδραση των ριζικών ατμοσφαιρικών επιδράσεων επηρεάζουν εκθετικά τη γεωργία, προκαλώντας αύξηση των τιμών των πρώτων υλών όπως καταγράφονται από τις πρόσφατες τάσεις και κατά συνέπεια επιδεινώνουν τις συνθήκες πείνας και υποσιτισμού.
Εάν συνεχιστεί αυτή η τάση, έως το 2050 η παραγωγή αγροδιατροφής θα μειωθεί κατά περίπου 10%, σε μια εποχή που θα υπάρξει έντονη αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού.
Υπάρχουν επίσης ευκαιρίες να αντιστραφούν αυτές οι τάσεις που σχετίζονται με τη γεωργία, τα τρόφιμα και το περιβάλλον, αλλά για να συμβεί αυτό απαιτούνται μεγαλύτερες επενδύσεις σε αυτόν τον τομέα.
Από τη γεωργία ακριβείας και τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης, έως τη βελτίωση της χρήσης των απορριμμάτων τροφίμων και τη μετατροπή τους σε καθαρή ενέργεια, την αποτελεσματικότερη χρήση του νερού, πολλές πρακτικές εφαρμόζονται ήδη σε διάφορες χώρες. Αυτές οι λύσεις προσφέρουν μια αίσθηση ελπίδας και δείχνουν ότι μπορούμε να αντιστρέψουμε τις παρούσες αρνητικές τάσεις. Όταν αναλογιζόμαστε τις δυσκολίες του περασμένου έτους, θα πρέπει να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε για την εξεύρεση συγκεκριμένων λύσεων αντί να επισημαίνουμε απλώς τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει το μέλλον της βιομηχανίας αγροδιατροφής.