Η μαύρη τρύπα στο κέντρο του γαλαξία όχι μόνο φουντώνει ακανόνιστα από μέρα σε μέρα, αλλά και μακροπρόθεσμα. Αυτό αποκαλύφθηκε από μια ανάλυση δεδομένων 15 ετών από μια διεθνή ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον Alexis Andres από το Ελ Σαλβαδόρ. Ο Andres ξεκίνησε την έρευνά του το 2019 ως καλοκαιρινός φοιτητής στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ (Ολλανδία) και την έσκαψε τα επόμενα χρόνια. Η έρευνα πρόκειται να δημοσιευθεί στο περιοδικό Μηνιαίες Ανακοινώσεις της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας.

Οι αστρονόμοι γνωρίζουν εδώ και δεκαετίες ότι ο Τοξότης Α*, η μαύρη τρύπα στο κέντρο του Γαλαξία μας, αναβοσβήνει κάθε μέρα και μερικές φορές γίνεται 10 έως 100 φορές πιο φωτεινός από το κανονικό. Για να μάθετε περισσότερα για τις εκλάμψεις του Τοξότη Α*, μια διεθνής ομάδα αστρονόμων αναζήτησε μοτίβα σε δεδομένα 15 ετών. Αυτό το μεγάλο σύνολο δεδομένων είναι διαθέσιμο επειδή ο δορυφόρος Swift της NASA κοιτάζει την κεντρική μαύρη τρύπα κάθε τρεις ημέρες από το 2006.

Αποδεικνύεται ότι από το 2006 έως το 2008, η περιοχή κοντά στη μαύρη τρύπα έλαμψε αρκετά. Αλλά μεταξύ 2008 και 2012, ήταν αρκετά ήσυχα. Και μετά το 2012 οι φωτοβολίδες αυξήθηκαν ξανά.

Οι ερευνητές δεν μπορούσαν να διακρίνουν ένα μοτίβο. «Έτσι, το πώς ακριβώς συμβαίνουν οι εκλάμψεις παραμένει ασαφές», λέει ο συν-συγγραφέας Jakob van den Eijnden (τώρα Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης (Ηνωμένο Βασίλειο), πρώην Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ). “Προηγουμένως θεωρείτο ότι ακολουθούν περισσότερες εκλάμψεις μετά από αέρια σύννεφα ή αστέρια που περνούν από τη μαύρη τρύπα, αλλά δεν υπάρχουν ακόμη στοιχεία για αυτό. Και δεν μπορούμε ακόμη να επιβεβαιώσουμε την υπόθεση ότι οι μαγνητικές ιδιότητες του περιβάλλοντος αερίου παίζουν επίσης ρόλο.”

Θερινό σχολείο

Επικεφαλής της έρευνας ήταν ο Alexis Andres από το Ελ Σαλβαδόρ. Συμμετείχε το καλοκαίρι του 2019 ως προπτυχιακός φοιτητής στο Πρόγραμμα ASPIRE του Ινστιτούτου Αστρονομίας Anton Pannekoek στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ. Σε αυτό το πρόγραμμα, ταλαντούχοι μαθητές από χώρες με λιγότερες ευκαιρίες ακαδημαϊκής ανάπτυξης εργάζονται σε ένα αστρονομικό έργο για ένα καλοκαίρι. Μετά το θερινό σχολείο, ο Andres επέστρεψε στο Ελ Σαλβαδόρ και αφοσιώθηκε σε αυτήν την έρευνα για δύο χρόνια. Οδήγησε τη διεθνή ερευνητική ομάδα από απόσταση λόγω των περιορισμών του κορωνοϊού. Ο Andres σπουδάζει για μεταπτυχιακό στην αστρονομία στην Πόλη του Μεξικού από τον Αύγουστο του 2021. Θέλει να γίνει επαγγελματίας επιστήμονας και επιθυμεί να φέρει την αστρονομία στην πατρίδα του.

Μεγάλο σύνολο δεδομένων

«Το μεγάλο σύνολο δεδομένων του παρατηρητηρίου Swift δεν συνέβη απλώς τυχαία», λέει η συν-συγγραφέας Nathalie Degenaar (Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ). Ήταν η επόπτρια των Andres και Van den Eijnden κατά τη διάρκεια του καλοκαιρινού σχολείου. Ενώ η Degenaar έκανε το διδακτορικό της, η NASA δέχθηκε το αίτημά της για τις μετρήσεις. “Και από τότε, κάνω αιτήσεις για παράταση τακτικά. Είναι ένα πολύ ειδικό πρόγραμμα παρατήρησης που μας επιτρέπει να κάνουμε πολλή έρευνα.”

Τα επόμενα χρόνια, οι αστρονόμοι αναμένουν να συγκεντρώσουν αρκετά δεδομένα για να μπορέσουν να αποκλείσουν εάν οι διακυμάνσεις στις εκλάμψεις κοντά στον Τοξότη Α* οφείλονται σε διερχόμενα αέρια σύννεφα ή αστέρια ή αν συμβαίνει κάτι άλλο.

Τοξότης Α*

Τοξότης Α*, (σε συντομία Sgr A*, προφέρεται “saj a-star”) η μαύρη τρύπα στο κέντρο του γαλαξία, βρίσκεται στην κατεύθυνση του αστερισμού του Τοξότη όπως φαίνεται από τη Γη. Οι αστρονόμοι μελετούν το περιβάλλον της μαύρης τρύπας εδώ και χρόνια. Για παράδειγμα, το ήμισυ του βραβείου Νόμπελ Φυσικής το 2020 πήγε σε ερευνητές που είχαν περάσει χρόνια παρακολουθώντας τα αστέρια που κυκλώνουν τη μαύρη τρύπα. Και μια διεθνής ομάδα αστρονόμων, με μεγάλο μερίδιο από την Ολλανδία, προσπαθεί να τραβήξει μια φωτογραφία ή μια ταινία από το άμεσο περιβάλλον της μαύρης τρύπας χρησιμοποιώντας το τηλεσκόπιο Event Horizon. Εν μέρει επειδή αυτή η μαύρη τρύπα φουντώνει τόσο απρόβλεπτα, είναι πολύ πιο δύσκολο να απεικονιστεί από, για παράδειγμα, η μαύρη τρύπα στον γαλαξία M87, του οποίου η πρώτη φωτογραφία δημοσιεύτηκε το 2019.